Polyfonie in beweging: van München en Leuven naar Antwerpen en Brussel

In de voetsporen van vele collega’s-polyfonisten uit de Lage Landen, liep ook het muzikale pad van Orlandus Lassus (Bergen, ca. 1532 – München, 1594) over de Alpen. In tegenstelling tot tijdgenoten als Adriaan Willaert in Venetië, speelde het grootste deel van zijn carrière zich niet af in Italië, maar wel in Beieren. Na een kort intermezzo in Antwerpen treffen we hem in 1556 aan in München, waar hij als tenorzanger de hofkapel van hertog Albrecht V vervoegde. Als kapelmeester componeerde hij een indrukwekkend oeuvre met liturgisch, religieus en profaan werk, dat moeiteloos zijn weg vond naar drukpersen in Duitsland, de Nederlanden, Italië en Frankrijk.

De hier getoonde bundel hoort in deze context thuis. De verzameling vier-, vijf- en zesstemmige composities op geestelijke, Latijnse teksten is opgedragen aan ‘Guilhelmus’, die in 1579 als Willem V zijn vader in Beieren zou opvolgen. De titel Patrocinium Musices verwijst naar de prestigieuze reeks muziekdrukken waarmee de erfprins zich als kunstmecenas wou bevestigen. Het eerste deel rolde in 1573 van de persen bij Adam Berg in München. Er zouden er nog elf volgen, maar enkel de vijf eerste, met uitsluitend werk van Lassus, stonden onder de rechtstreekse bescherming van Willem V, die in 1575 bankroet ging en zich dergelijke luxe-uitgaven niet meer kon permitteren.

Het Patrocinium Musices vond tot in de Lage Landen ruime weerklank. Vier delen werden tussen 1574 en 1578 in Leuven heruitgegeven door de firma Phalesius. Voor de bundel met tweeëntwintig motetten stond Cornelius in. Het gaat om de enig bekende druk van Petrus’ oudste zoon, die zich nadien uit het uitgeversbedrijf terugtrok en de publicatie van de drie overige delen van het Patrocinium overliet aan zijn jongere broer Petrus junior. De imposante koorboeken op perkament die in München voor de hertog waren bestemd, maakten in Leuven plaats voor bescheiden stemboekjes op papier in oblong formaat, waardoor het werk ook zijn weg vond naar een grotere markt.

Vandaag bewaart de Erfgoedbibliotheek een exemplaar van de stemboekjes voor de superius, de tenor en de bassus. De partij voor de contratenor bevindt zich in Brussel (KBR, VI 8931 A 9). Elk van deze boekjes maakt deel uit van een convoluut met negen drukken met composities van Lassus, in 1575 ingebonden door Johannes Naich. In elk stemboekje zijn aan het Patrocinium vier handgeschreven motetten toegevoegd. Vermits in 1574 van deze composities van Lassus elders reeds uitgaven bestonden, gaat het mogelijk om kopieën van de gedrukte versies.