Een bijzonder titelblad voor Peter Paul Rubens’ Palazzi di Genova

P.P. Rubens (1577-1640) heeft tijdens zijn leven slechts een enkel boek gepubliceerd: Palazzi di Genova. Dit boek bestaat uit twee delen, die vermoedelijk door Jan van Meurs (1583-1652) op de persen van de Officina Plantiniana in 1622 werden gedrukt. De uitzonderlijk fraaie kopergravures werden verzorgd door Nicolaes Ryckemans (ca. 1590 – ca.1636). Beide delen hebben een frontpagina waarop enkel de titel van het boek voorkomt. Aanvankelijk werden de twee delen afzonderlijk uitgegeven, maar mogelijk verschenen ze vanaf einde 1622 enkel nog samengebonden in één volume.

In het voormalige ‘Oud Fonds’ van de bibliotheek van de Antwerpse Academie wordt een exemplaar van Rubens’ Genuese paleizen bewaard, waar op de titelpagina  het wapenschild van de stad Genua voorkomt. Het is een uiterst zeldzaam exemplaar omwille van deze opgesmukte titelpagina.

De sierlijke hoofdletters ‘PALAZZI DI GENOVA’ zijn van het type renaissance-antiqua, een Italiaans lettertype, dat voortkomt uit de Capitalis Monumentalis van de Romeinen. Boven deze titel op de frontpagina werd vermoedelijk achteraf het wapenschild van Genua aangebracht. Het werd met een reliëfstempel op het titelblad ingedrukt.

Interessant aan dit wapenschild is de bekroning met een ‘gesloten kroon’, een kroon met bovenaan diademen, die als symbool gelden van soevereiniteit. Volgens heraldicus Luc Duerloo zou het zelfs een koninklijke kroon kunnen zijn, omdat Genua, in navolging van rivaal Venetië, aanstalten maakte op de titel van koningschap. Venetië kon hierop aanspraak maken dankzij het bezit van het koninkrijk Cyprus. Genua bezat de soevereiniteit over het eiland Corsica. Giovanni Francesco Brignole Sale (1582-1637) en zijn opvolger Giovanni Stefano Doria (1578-1643) – beiden doge van Genua – riepen zich tussen 1634 en 1637 uit tot koningen van Corsica. Mogelijk werd deze stempel op dit exemplaar toen aangebracht. Pittig detail is dat beide dogen in het superbe Palazzo Doria Tursi woonden, dat Rubens in het eerste deel van zijn Palazzi di Genova liet graveren op een vol blad (deel 1: fig. 67).

In 1652, 1663 en in 1708 verschenen andere uitgaven van Rubens’ boek bij Jacob van Meurs en bij de uitgeverij van Hendrik en Corneel Verdussen. Op al hun titelpagina’s werd voor het eerste deel Palazzi Antichi en voor het tweede deel Palazzi Moderni toegevoegd, maar nergens komt het wapenschild van Genua in deze latere uitgaven voor.

Gedurende de achttiende eeuw was het thans besproken boek in het bezit van een zekere Joannes De Ridder uit Leuven, mogelijk stadsmagistraat. In 1907 werd het op een veiling door de Antwerpse Academie aangekocht. Dit unieke exemplaar maakt nog steeds deel uit van haar rijke bibliotheek met oude drukken.