Schooltoneel: springplank naar de schouwburg

Leerlingen van Latijnse scholen voerden enkele malen per jaar een toneelstuk op. Vooral de paters Jezuïeten en Augustijnen hebben op dit punt een traditie. Hun spelen gaan over verhalen uit de bijbel, de antieke en de eigentijdse geschiedenis. De programmaboekjes die daarvan werden gedrukt bevatten meestal na de titel een korte samenvatting met de bronvermelding van de stof, een lijst van personages met de namen van de uitvoerende leerlingen, en een beknopte samenvatting per bedrijf. Daarvan zijn er ruim tweeduizend overgeleverd, waarvan ongeveer vijftienhonderd door de Jezuïeten.

De verzamelband UBA Mag-P 13.1522 bevat ongeveer 240 jezuïetenspelen, op alfabetische volgorde ingebonden. Het is de grootste verzameling die bewaard is gebleven. Nummer 127 is een Brussels spel: Joseph agnitus (1713). Het behandelt de terugkeer van de broeders van Joseph naar het hof in Egypte nadat Benjamin vals beschuldigd is van diefstal van Josephs drinkbeker; gevolgd door de vreugdevolle agnitio die de titel aangeeft.

Een bijzonderheid van dit Antwerpse exemplaar – het enig bekende van dit spel – is dat op de titelpagina een opdracht in handschrift staat: ‘Charissimis in Christo magistris Wouters, Wielens, Deneef, Parijs, Feravi totique facultati philosophicae salutem et obsequium adscribit Guïlielmus Kuÿpers Societatis Iesu.’ Dit suggereert dat Willem Kuypers de auteur is die zijn spel opdraagt aan vier collega’s van het Brusselse college. Het komt niet vaak voor dat we van een spel van Jezuiëten of Augustijnen de naam van de auteur kennen.

Er is nog een tweede verrassing: tussen de jongste leerlingen komen we de naam van een oude bekende uit de literatuurgeschiedenis tegen. De lijst van personages, die ook de namen van de leerlingen geeft in hun rol, vermeldt Joannes Cammaert als een van de vier soldaten. Geen rol met veel tekst, maar dat heeft hij later ruimschoots ingehaald. Joannes Franciscus Cammaert, zoals hij als auteur genoemd werd, schreef ruim veertig toneelstukken. Geboren in 1699 was hij veertien jaar oud toen hij zijn rol in de Joseph agnitus vervulde. Mogelijk zat hij toen in het grammatica-jaar (de derde klas) en de veelvuldige schoolopvoeringen zullen hem plezier hebben gegeven in het toneel. Toch zal zijn eerste werkzame leven elders hebben gelegen, want pas na 1746 publiceert hij toneelwerk, zoals Adam ende Eva, uyt het lust-paradys gejaegt en Bloedige martel-kroon, ofte Maria Stuart. Religieuze en historische stof, waarvan de titels al laten zien dat Cammaert een bewonderaar van Vondel is, hij citeert Vondel heel graag in zijn werk. Na 1750 bekeert hij zich tot het ‘blijspel met zang’, zoals Den hout-kliever, ofte de dry wenschen en Ninette in het hof. Zijn laatste publicatie dateert van 1772.